Skip to content

Leem als substraat – deel 1/4

Zo af en toe heb ik binnen onze wereld van succulentenliefhebbers iemand wel eens horen spreken over leem als substraat of als toevoeging aan een mengsel. Om verschillende redenen werd vaak aangeraden om leem te gebruiken, met name voor het geslacht Ariocarpus en voor mesems. In het algemeen geldt dat tussen de vele adviezen die gegeven kunnen worden er slechte en goede zitten. Ik wilde het advies om leem te gebruiken graag eens zelf uitproberen en uit eigen ervaring kunnen spreken. Na een paar jaar in gebruik moet ik zeggen dat dit mij geen spijt heeft gebracht. En in dit artikel deel ik graag mijn – voornamelijk positieve – bevindingen over het gebruik van leem als (toevoeging aan het) substraat.

Eigenschappen van leem

Sinds ik leem gebruik als substraat voor mijn succulenten, is mij opgevallen dat leem een aantal specifieke eigenschappen bezit:
1 – Leem is erg hard als het droog is
2 – Leem is boterzacht als het vochtig is
3 – Vocht verspreidt zich in leem snel en gelijkmatig
4 – Leem lost makkelijk op in water

De eerste drie zijn eigenschappen die ik als gunstig beschouw voor succulenten, en waardoor ik leem als een zeer geschikt substraat zie (of als een goede aanvulling aan een mengsel) voor met name zaailingen en vochtgevoelige succulenten. Deze drie gunstige eigenschappen, en ook de vierde meer ongunstige eigenschap, licht ik graag verder toe.

1 – Leem is erg hard als het droog is

Als leem eenmaal vochtig is geweest en naderhand weer opdroogt, dan zal je merken dat het erg stevig is uitgehard. Indien pure leem gemengd is met zand of steen, zal het mengsel zelfs zo hard als beton kunnen worden. Dit hoeft geen nadelige gevolgen te hebben voor het wortelstelsel van een plant. De wortels kunnen nog prima door zo’n stevig substraat hun weg vinden, en zelfs met wat kracht brokkelt het hard geworden substraat ook zo weer los. Maar een betonhard substraat biedt wel een specifiek voordeel. Heb je namelijk leem als substraat in een plastic pot zitten, dan voelt de opgedroogde pot zeer stevig aan als je er in probeert te knijpen. Je kan de zijkanten van de pot niet of nauwelijks goed indrukken zolang je er gematigde krachten op los laat. De inhoud geeft dan niet of nauwelijks mee. Dit betekent dat leem een goede indicator is bij het beoordelen of er nog vocht in een pot aanwezig is. Met name onderin de pot! De bovenzijde van veel substraten kunnen immers al droog zijn en al uitgehard zijn, terwijl er onderin nog vocht kan zitten en het leem nog zacht is. Geef je een plant desondanks water zonder dat ook de onderste lagen van een pot is uitgedroogd, dan kan dat dus funest zijn voor met name de meer vochtgevoelige succulenten. Zit er nog vocht in de pot, dan voel je dat als je in de plastic pot knijpt. De zijkanten van de pot zullen dan meegeven en kan je het substraat uit de pot drukken, als je zou willen. Voelt de pot echter hard aan, ook aan de onderzijde van de pot, dan is de leem goed uitgehard en zou het geven van water aan de plant weer op zijn plaats kunnen zijn. Je hoeft dan een plant niet onnodig uit de pot te halen om goed te beoordelen of het mengsel nog te vochtig is.

Helaas is een nadeel van leem wel dat het iets meer tijd nodig heeft om volledig uit te drogen dan veel andere substraten. Zeker na een koude donkere week en een gebrek aan een warme zomerzon kan het leem niet snel genoeg opdrogen na een ongelukkige watergift. Aan de hand van de weerstand die een pot met leem levert bij het indrukken, kan je bepalen of je in redelijkheid mag verwachten dat het substraat nog tijdig uitdroogt voordat vocht een reëel gevaar vormt voor de plant. Dreigt het te lang te gaan duren voordat het geheel uitdroogt, dan kan je de plant altijd snel uit de pot halen en oppotten in een droog mengsel.

Dat is een tactiek die ikzelf gebruik voor mijn Pachypodium brevicaule die ik op eigen wortel heb staan. Deze Pachypodium staat net als mijn Ariocarpussen in een mengsel van ongeveer zestig procent kiezel en veertig procent pure leem. Door de kiezels hebben ze dus al een uitstekende drainage, en daarbij ook minder leem om de vocht ‘vast’ te houden. Maar in gevallen van nood en met een periode van slecht weer kan ik met deze tactiek een te lang vochtige plant in veiligheid brengen voordat er definitief rot ontstaat in de wortels.

Vind je het hard worden van leem in bepaalde omstandigheden een minder gewenste eigenschap, dan kan je door het mengen van een deel (gezeefde) potgrond op vier of vijf delen leem het substraat ook ‘zacht’ houden wanneer het is opgedroogd.

(Wordt vervolgd…)

Back To Top